pleisteren beelden

Bron: https://nl.yelp.be

In de aangetrouwde familie van mijn overgrootmoeder komt het vak fabricage van en handel in 'pleisteren' beelden voor. In mijn traditioneel rooms-katholieke ouderlijke huis waren gipsen en andere beelden een vertrouwd gegeven. Iets wat gewoon bestaat, een religieuze functie heeft, maar waarvan je je nooit hebt afgevraagd waarom ze er zijn en waar en door wie ze gemaakt zijn. Waar ze gekocht werden was duidelijk, er waren in 's-Hertogenbosch verschillende winkels met religieuze artikelen, waaronder beelden van heiligen en niet te  vergeten kerstgroepen.
Heiligenbeelden zijn inmiddels ofwel verleden tijd ofwel nostalgie.
In ons gezin wordt nog jaarlijks in december de kerststal uit mijn ouderlijk huis opgesteld. In Antwerpen gaan we graag een biertje drinken in Café Het Elfde Gebod dat met zijn honderden exemplaren bijna letterlijk een santenkraam is.

bron: eigen foto

Bron: Mattie Vinckemöller

Het is ook heel 'campy' om weer een heiligenbeeld, bij voorkeur van groot formaat, in je huis te hebben. Speciaalzaken spelen daar op in, zoals Vinckemöller in Groningen.

Het maken van deze beelden blijkt een heel interessante geschiedenis te hebben. In België organiseerde het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) vzw in 2010 een studiedag met de titel: "Heiligen in veelvoud. Devotiebeelden in gips in de 19de en 20ste eeuw: betekenis, behoud en (her)waardering". In zijn lezing "Het gipsen devotiebeeld in Nederland. Stand van onderzoek" geeft Jan Klinckaert een typologie van de 'ateliers' waar deze beelden gemaakt werden. Louis Antonietti voldoet aan een van de kenmerken van de zelfstandige thuisgieter: Italiaanse afkomst. Ook een kenmerk van de 'beeldenfabrieken' voldoet: overdracht van vader op zoon (vader van Louis zit in de bussiness, zoon van Louis is modelleur van beroep). Opvallend is, dat met het verstrijken der jaren het beroep van Louis evalueert: van venter in beelden (gemaakt door zijn vader?) tot zelfgieter en later beeldhouwer.

de oudste zus van overgrootmoeder Willemina Engels

Maria Engels (Utrecht)

Maria Cornelia Engels, de 17 jaar oudere zus van overgrootmoeder Willemina Geertruida (van den Berg/Dalleu)-Engels moet een ondernemende dame geweest zijn.
Het begon weliswaar met een klein ongelukje, een - vermoedelijk ongewenste - zwangerschap op 21-jarige leeftijd, die uitliep op de geboorte van een vaderloos dochtertje, ook Maria Cornelia genaamd, dat al na zeven weken overleed. Haar ouders hebben dit ongelukje vermoedelijk niet al te zwaar opgenomen, tenslotte was hun oudste kind wettelijk erkend bij hun huwelijk.
Tussen dit ongelukje en haar eerste huwelijk is Maria Cornelia dienstbode in Zwijndrecht geweest, dus niet zo heel ver van huis. Maria Cornelia is drie keer getrouwd geweest.

Haar eerste huwelijk is met een weduwnaar, Franciscus Teunissen, die haar confronteerde met twee stiefkinderen. Met Franciscus  kreeg ze drie kinderen, waarvan er twee als baby en één als bijna vierjarige overleed. Franciscus Teunissen was winkelier, zijn vader boer. Franciscus overlijdt op bijna 43-jarige leeftijd.
Daarna trouwde ze met Louis Antonietti, met wie ze vier kinderen kreeg. Van Louis Antonietti worden meerdere met elkaar samenhangende beroepen genoemd: 'venter van pleisteren beelden', 'maker van pleisteren beelden' en 'beeldhouwer'. Zijn vader Joseph oefende hetzelfde beroep uit. Zoon Jean Joseph is vermoedelijk niet (zijn hele leven) in dit vak terecht gekomen. In een apart bericht wordt het niet-alledaagse vakgebied nader toegelicht. Tijdens dit huwelijk was Maria Cornelia al tapster en later koffiehuishoudster. Ook voor Louis wordt een enkele keer het beroep koffiehuishouder toegeschreven. Niet duidelijk is of dat kwam omdat zijn vrouw dit beroep uitoefende.

bidprentje M.C. Engels

Na de dood van Louis Antonietti in 1886, trouwt de verweduwde Maria Cornelia in 1887 met Gerardus Donkers. Gerardus Donkers is 35 en 'particulier', hetgeen betekent, dat hij geen beroep had, kastelein en koffiehuishouder. Bij hun huwelijk zijn bij de notaris huwelijksvoorwaarden opgemaakt. Maria Cornelia is 50 jaar en koffiehuishoudster van beroep. Blijken de notarisakte is zij eigenaar en uitbater van café 'De Bonte Os', aan de Voldersgracht in het centrum van Delft.

Maria Cornelia overlijdt in 1926 te Berkel (bij Tilburg). Gerardus Donkers in 1931, eveneens in Berkel.Op het bidprentje is haar eerste echtgenoot Franciscus Teunissen vergeten, wellicht omdat de kinderen uit dit huwelijk reeds als baby of op hel jeugdige leeftijd zijn overleden.
De tekst op het bidprentje 'heeft haar brood niet in ledigheid gegeten' is haar niet ten onrechte toegedicht!